Photo by Alex Wong/Getty Images

‍

Op 13 september bevond ik me voor het eerst in lange tijd weer in liberale kringen. Tussen 1998 en 2008 was ik er zeer actief, onder meer als nationaal voorzitter van Jong VLD. Vijf verkiezingen en een handvol illusies later vond ik het welletjes en ben ik mijn pad in tech verder gaan exploreren. Politiek en technologie lijken misschien ver uit elkaar te liggen, maar uiteindelijk gaan ze allebei over macht en over de samenleving die we willen, vormgeven.

Ik was uitgenodigd op het Festival van Ideeën en gaf er een voordracht over Ethics in Tech: why politics is late to the party. In die voordracht toonde ik aan hoe vooroordelen de algoritmes van sociale media, ChatGPT en platformen als Palantir (een Amerikaans beursgenoteerd bedrijf dat gespecialiseerd is in big data-analyses) aansturen en onze samenleving steeds verder de extremen in duwen. Platformen zijn allesbehalve neutraal, wat ze ook beweren. Daarom is het nodig hoe we ermee willen omgaan en welke plaats we ze willen geven in ons leven. Als we vinden dat ze mogen bestaan, leggen we ze dan via regelgeving aan banden? Eisen we meer transparantie en macht als gebruikers over onze data? Bannen we ze compleet als ze doofstom blijven voor onze bezorgdheden?

De voordracht werd gevolgd door een vraag- en antwoordsessie. Een man stak zijn hand op.
Hij voelde zich aangesproken als “blanke-middenklasse-hoog opgeleide” man. Omdat het onmogelijk is om over de kwalijke gevolgen van tech te hebben, zonder de vooroordelen die in data zitten, aan te raken.

Volgens hem was bias slechts een mening, een kwestie van perspectief. Kijk naar China en Rusland, zei hij, daar denken ze toch ook anders over hoe een samenleving moet worden ingericht?

Zijn vraag bood me de kans om te verduidelijken wat ik bedoel met bias/vooroordelen in technologie. Het gaat over aannames die in algoritmes worden geprogrammeerd – zoals “alle jongeren zijn lui”, “alle moslims zijn extremisten” – en over stereotypen die we mensen hardnekkig opleggen, zoals “vrouwen willen uiteindelijk allemaal thuisblijven bij hun baby”. Terwijl onderzoek en realiteit keer op keer aantonen dat de wereld veel diverser en kleurrijker is. Ons westers wereldbeeld is zeer eng. Wanneer we onze blik verruimen zien we dat er samenlevingen bestaan die meerdere genders erkennen en daar woorden voor hebben, dat er naast patriarchale samenlevingen ook matriarchaten bestaan.

De gevolgen van dit enge wereldbeeld geprogrammeerd in algoritmes zien we vandaag al: in de steeds meer gepolariseerde debatten. En morgen? Dan ben je by default een crimineel als je zwart bent, een extremist omdat je moslim bent, en opnieuw verplicht als vrouw om thuis te blijven – “because AI said so”.

Zoals dat gaat met veel ethische kwesties gaat, kan je hier ook niet rond de olifant in de kamer: de heteroseksuele blanke man heeft niet veel last van de kwalijke uitwasemingen van de vooroordelen die mee in de algoritmes worden geprogrammeerd.

Daardoor wordt het probleem dat beelden van vrouwen die in foto-tagging-sweatshops voor $1 per dag consequent worden gelabeld als “sexy”, “hoer”, “lachend” of “onzedelijk”, volledig weggewuifd. Software die quasi elke zwarte man in de US als crimineel labelt voelen we hier niet en het is blijkbaar ook geen probleem dat we in ijltempo afstevenen op de instorting van de democratie. 

Maar het punt is niet dat één man het probleem niet ziet. Het punt is dat hele groepen nog altijd weigeren te erkennen wat de gevolgen zijn van bias in technologie. Blijkbaar blijft het moeilijk voor velen om te zien dat we niet in een vacuüm leven. Dat de vrijheid van de ene eindigt waar die van de andere begint. Dat andere mensen recht hebben op zelfbeschikking en niet bestaan om andermans grillen te dienen. Dat er niet zoiets is als het dienstbaar zijn van bepaalde groepen mensen aan andere groepen. En dat streven naar gelijkwaardigheid iedereen ten goede komt – het is geen zero sum game.

Daarom is het belangrijk dat we luider en dwingender de vraag stellen welke toekomst we willen, welke plaats technologie daarin krijgt, en welke technologie we wél willen. Want dat is geen kwestie die we aan de tech bro’s en superrijken in Silicon Valley mogen overlaten. 

Het is een collectieve maatschappelijke keuze, we moeten eisen dat er duidelijke spelregels zijn rond de inzet van technologie, dat technologie inclusief is en dat we mechanismen installeren die monopolievorming tegengaan. Daarnaast moet het mogelijk blijven om zonder technologie door het leven te gaan. Een overheid moet de mogelijkheid blijven garanderen om met een echte persoon in gesprek te gaan die je belangen en dossier kan behartigen.

‍